عسل و دیابت | آیا عسل برای افراد دیابتی ضرر دارد؟

عسل طبیعی سال‌هاست که به عنوان یک ماده خوراکی و درمانی شناخته شده می‌شود. تقریباً ۸۰ درصد عسل را قندهایی مانند ساکاروز، فروکتوز و مالتوز تشکیل می‌دهند و ۲۰ درصد دیگر آن از آب و سایر مواد مغذی تشکیل شده است.

به علت قند بالای موجود در عسل و تفاوت در نتایج مقالات موجود، همواره مصرف و یا عدم مصرف عسل توسط بیماران مبتلا به دیابت مورد سؤال بوده است؛ در این مقاله تلاش می‌کنیم تا به این سؤال مهم پاسخ دهیم.

خواص و مضرات مصرف عسل در بیماران دیابتی

تا به حال مطالعات گوناگونی به منظور بررسی اثر عسل روی افراد دیابتی انجام شده است؛ ما در زیر به چند نمونه از این مطالعات و نتایج حاصل از آن‌ها پرداخته‌ایم:

مطالعه ۱: در یکی از مطالعات صورت گرفته که بر روی ۵۰ نفر از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۳۰ فرد سالم انجام شد، محققان دریافتند که عسل در مقایسه با قندهای ساده (مانند قند و شکر و …)، مقدار قند خون را کمتر افزایش می‌دهد.

علاوه بر این عسل سطح پپتید C این افراد را نیز افزایش داد؛ پپتید C در واقع ماده‌ای است که در بدن هنگام تولید انسولین، در جریان خون آزاد می‌شود و میزان نرمال آن نشان دهنده این است که بدن انسولین کافی تولید می‌کند.

مطالعه ۲: یکی دیگر از مطالعات انجام شده که به بررسی مصرف عسل در افراد دیابتی پرداخته بود، نشان داد که افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که به مدت ۴ ماه، روزانه ۲۵-۵ گرم عسل می‌خورند، قند خون سه ماهه (HbA1c) خونشان کاهش پیدا کرده است؛ البته این در حالی است که افرادی که عسل بیشتری مصرف می‌کردند، شاهد افزایش سطح HbA1c خود بودند که این موضوع نشان می‌دهد مصرف عسل در مبتلایان به دیابت نوع ۲ بایستی با احتیاط و مشورت مشاوران تغذیه انجام شود.

مطالعه ۳: در مطالعه‌ای که برای نخستین بار بر روی موش‌های مبتلا به دیابت انجام شد، نتایج جالبی به دست آمد. در این مطالعه موش‌ها به دو گروه تقسیم شدند؛ در یک گروه تنها داروهای کاهنده قند خون نظیر متفورمین به موش‌ها داده شد و در گروه دیگر علاوه بر داروهای کاهنده قند خون، عسل نیز داد شد.

نتایج به دست آمده نشان دادند هنگامی که داروهای کاهنده قندخون به همراه عسل به موش‌ها داده شد، در مقایسه با گروهی که داروهای کاهنده قندخون را به تنهایی مصرف می‌کردند، کاهش قابل توجهی در میزان قندخون، تری گلیسرید و VLDL اتفاق افتاد. علاوه بر این، ترکیب داروهای ضد دیابت با عسل باعث افزایش قدرت دفاعی آنتی اکسیدانی و کاهش آسیب اکسیداتیو در کلیه و لوزالمعده موش‌های دیابتی شد.

تاثیر فروکتوز موجود در عسل روی بیماران دیابتی

از مهم‌ترین ترکیبات موجود در عسل، قند فروکتوز می‌باشد. محتوای فروکتوز در عسل از ۲۱ تا ۴۳ درصد متغیر است. اگرچه فروکتوز شیرین‌ترین شیرین کننده طبیعی است، اما دارای شاخص گلیسمی ۱۹ است؛ این در حالیست که گلوکز دارای شاخص گلایسمی ۱۰۰ می‌باشد.

مطالعات مختلف نشان داده‌اند که فروکتوز اثر افت قند خون را نشان می‌دهد، اما مکانیسم این اثر هنوز به طور قطع مشخص نیست. احتمال می‌رود که فروکتوز سرشار از یون‌های معدنی (سلنیوم، روی، مس و وانادیوم)، اسیدهای فنلیک و فلاونوئیدها است که ممکن است در این روند نقش داشته باشند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند فروکتوز در مدل‌های حیوانی، با کاهش میزان جذب روده‌ای، طولانی شدن زمان تخلیه معده و کاهش مصرف غذا، می‌تواند سطح گلوکز و ابتلا به دیابت را کاهش دهد.

فروکتوز، آنزیمی را در سلول‌های کبدی تحریک می‌کند که نقش مهمی در جذب و ذخیره گلوکز به عنوان گلیکوژن (فرم ذخیره‌ای گلوکز در کبد و عضلات) توسط کبد دارد و از طرف دیگر، گلوکز که در کنار فروکتوز در عسل وجود دارد، جذب فروکتوز را افزایش می‌دهد و از طریق انتقال بیشتر آن به کبد، عملکرد کبدی را تقویت می‌کند.

تحقیقات دیگر نشان می‌دهند عسل می‌تواند لوزالمعده که یک ارگان مهم در دیابت است و هورمون‌های تنظیم کننده گلوکز (انسولین و گلوکاگون) را در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کند و از این طریق در کنترل قندخون در دراز مدت نقش داشته باشد.

عسل از طریق تعدیل هورمون‌های تنظیم کننده اشتها نظیر گرلین، سبب کاهش مصرف غذا و کاهش وزن می‌شود. ترکیبات فنلی عسل نیز ممکن است با کاهش کالری دریافتی و افزایش اکسیداسیون چربی، از افزایش وزن جلوگیری کند. کاهش وزن ممکن است در دراز مدت بر سطوح قندخون افراد مبتلا به دیابت اثر گذار باشد.

جدول مقایسه ترکیبات موجود در عسل در مقایسه با قندهای ساده نظیر شکر و قند

بهبود زخم در بیماران دیابتی با عسل طبیعی

از دیر باز استفاده از عسل برای بهبود زخم در بین مردم مرسوم بوده، به همین دلیل در دهه‌های اخیر مطالعاتی برای بررسی تأثیر عسل بر روی زخم انجام شده است.

عسل دارای pH اسیدی بین ۳٫۲ تا ۴٫۵ است. هنگامی که عسل روی زخم‌ها قرار می‌گیرد باعث افزایش ترشح خون می‌شود تا اکسیژن آزاد کند، که باعث بهبود زخم می‌شود. هم‌چنین PH اسیدی باعث کاهش وجود موادی به نام پروتئاز می‌شود که روند بهبود زخم را مختل می‌کند.

قندی که به طور طبیعی در عسل وجود دارد، باعث بیرون کشیدن آب از بافت‌های آسیب دیده شده (به اثر اسمزی) که باعث کاهش تورم می‌شود و عروق لنفاوی را ترمیم می‌کند تا زخم بهبود یابد. عسل هم‌چنین آب را از سلول‌های باکتریایی خارج می‌کند که می‌تواند از تکثیر آن‌ها جلوگیری کند.

عسل می‌تواند باعث نابودی باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین و انتروکوک‌های مقاوم به ونکومایسین که معمولاً در زخم‌ها وجود دارند، بشود.

نتیجه گیری

به خاطر داشته باشید که عسل شیرین‌تر از شکر است و زمانی که عسل را جایگزین شکر می‌کنید، باید مقادیر کنترل شده‌ای از آن را مصرف کنید. عسل با دارا بودن مقادیر قابل توجهی از گلوکز، در صورت مصرف نادرست و خارج از میزان مشخص شده توسط متخصصین مربوطه، می‌تواند بر قند خون تأثیر منفی نیز بگذارد؛ پس تا زمانی که دیابت کنترل نشود، از مصرف عسل و سایر شیرین کننده‌ها تا حد امکان خودداری کنید.

افراد دیابتی با توجه به میزان قند خون خود، می‌توانند عسل را در حد متوسط مصرف کنند اما قبل از استفاده از آن به عنوان شیرین کننده بهتر است با پزشک خود مشورت کنند. متخصصان و مشاوران تغذیه باید با در نظر گرفتن شرایط بدنی، انرژی مورد نیاز روزانه و سطح قند خون شما، میزان مصرف مجاز مواد قندی نظیر عسل را تعیین کنند.

اگر دیابت شما به خوبی کنترل شده است و می‌خواهید عسل را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، عسل طبیعی، خالص و خام را انتخاب کنید. این نوع عسل برای افراد دیابتی بهتر است زیرا طبیعی بوده و فاقد قندهای اضافی و مواد افزودنی می‌باشد. برای خرید عسل طبیعی به همراه برگه آزمایش روی لینک کلیک کنید.

تا به امروز نتایج مطالعات تا حدی متناقض بوده‌اند و تنها جمع بندی از مقالات انجام شده در این زمینه گفته شد و چه بسا ممکن است در آینده تاثیرات بیشتری از عسل بر روی دیابت مورد بررسی قرار بگیرد و نتایج متفاوتی ارائه گردد.

منابع:

ncbi.nlm.nih.gov

ncbi.nlm.nih.gov

sciencedirect.com